احتمالات انتخابات ۹۶

با پایان مهلت نام نویسی کاندیداهای دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری تا حدودی چیدمان بازیگران سیاسی این کارزار سیاسی مشخص شده است و حالا شورای نگهبان است که کاندیداهای قطعی را طی ده روز دیگر اعلام کند اما آنچه که در این مدت مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت، احتمالاتی است که هرکدام می توانند تاثیر مشخصی در نتیجه انتخابات داشته باشند.

به گزارش حرف تازه به نقل از فرارو، درکنار بیش از ۱۶۰۰ نفر که برای سرگرمی و خوش گذرانی به وزارت کشور آمده بودند، حدود سی نفر هم برای حضور جدی در انتخابات نام نویسی کردند. این افراد عبارت بودند از مصطفی میرسلیم، مسعود زریبافان، حمید بقایی، محمود احمدی نژاد، سید محمد غرضی، حسن سبحانی، ،حجت الاسلام محسن غرویان، مصطفی کواکبیان، علیرضا زاکانی، حسن روحانی، ابراهیم رئیسی، حمیدرضا حاجی بابای، محمد هاشمی، محمدمهدی زاهدی، محسن رهامی، محمدباقر قالیباف، اسحاق جهانگیری و…

بنابراین تا حدودی ترکیب در زمین بازی مشخص شده است و یک چهار ضلعی از جریان‎های مختلف سیاسی خود را برای حضور در انتخابات آماده کرده‌اند. یک سو اصلاح طلبان و حامیان دولت قرار دارند، طرف دیگر اصولگرایان منتقد دولت ایستاده اند و ضلع سوم متعلق به جریان احمدی‌نژادی‌ها است. ضلع چهارم نیز افرادی هستند که به عنوان کاندیدای مستقل در این دوره شرکت کرده‌اند.

البته تداوم چهار ضلعی به تصمیمات شورای نگهبان بستگی دارد. زیرا همچنان حرف و حدیث‌های بسیاری در خصوص برخی کاندیداها مطرح شده است. به عنوان مثال تائید صلاحیت احمدی‌نژاد همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. از یک سو اصولگرایان تاکید بر ردصلاحیت وی دارند و از طرف دیگر اصلاح‌طلبان معتقدند تائید صلاحیت شود و تا وزن سیاسی‌اش مشخص شود.

با این وجود چهره‌های نزدیک به احمدی‌نژاد مانند عبدالرضا داوری تاکید دارد که لزومی برای ردصلاحیت وی وجود ندارد و رئیس دولت دهم از دستور رهبری امتناع نکرده است و صرفا مقام معظم رهبری وی را نصیحت کرده است. او در حساب توییتری خود این گونه توضیح داده است که: سلب حق کاندیداتوری از دکتر احمدی نژاد با استناد به “توصیه” ناقض قانون اساسی است، سلب این حق تنها با “حکم حکومتی” میسر است.

البته آنها راه‌های دیگری را هم مد نظر قرار داده‌اند. شاید احساس کرده اند تعریف تمجید از شورای نگهبان یا به نوعی آنها را در معذورات اخلاقی قرار دادن می تواند زمینه تائید صلاحیت احمدی نژاد و بقایی را فراهم کند به همین دلیل داوری نوشت: صلاحیت محموداحمدی نژاد و حمیدبقایی احراز می‌شود تا تصویر “فرادستی کشور” در امروز و فردای تاریخ جمهوری اسلامی ایران مخدوش نشود. با اینحال همچنان احتمال ردصلاحیت رئیس دولت‌های نهم و دهم به قوت خود باقی است.

علاوه بر احمدی نژاد در میان اصلاح‌طلبان و اصولگرایان چهره‌هایی حضور دارند که احتمال تائید صلاحیت آنها بسیار کم است. زیرا برخی یا سابقه اجرایی ندارند یا در دوره‌های قبل نیز ردصلاحیت شده اند. در این دسته می توان نام حجت الاسلام محسن غرویان، مصطفی کواکبیان، علیرضا زاکانی، محسن رهامی و… قرار داد که تقریبا نیمی از جمعیت کاندیداها را تشکیل می دهند.

البته این درحالی است که صحبت‌های اخیر آیت‌الله مدرسی درمراسم آغاز به کار ستاد مرکزی نظارت بر انتخابات ریاست جمهوری می تواند تعداد بیشتری از این افراد را به تائید صلاحیت امیدوار کند. وی گفته است که شورای نگهبان تلاش می‌کند داوطلبان را با حداقل صلاحیت‌ها تایید کند.

این تصمیم شورای نگهبان می تواند تاثیرات جدی بر روند انتخابات یا حداقل بر مناظره‌ها داشته باشد. به طوری که از یک سو افزایش تعداد کاندیداها باعث می‌شود زمان کافی برای مناظره‌های رودر رو وجود نداشته باشد و از سوی دیگر میزان رای کاندیاهای مختلف به دلیل تعدد نامزدها کاهش پیدا کند.

با این وجود چند سناریو درخصوص دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری مطرح است که درباره آنها با فعالان سیاسی هر دوجریان به گفت‌وگو نشستیم و تحلیل‌های آنها را جویا شدیم که در ادامه می خوانید:

سناریو یک: رئیسی دربرابر روحانی

در این بخش همانطور که طی ماه‌های گذشته بارها و بارها از سوی رسانه‌های مختلف مطرح شده است، در پایان مناظره‌ها کاندیداها به نفع این دو انصراف دهند و رقابت میان آنها صورت بگیرد. البته قاعدتا برخی کاندیداها مانند هاشمی، میرسلیم یا غرضی در این رقابت حضور خواهند داشت اما عمده رقابت میان رئیسی و حسن روحانی خواهد بود، با فرض اینکه قالیباف نیز به نفع رئیسی از انتخابات انصراف دهد و احمدی نژاد و بقایی نیز از فیلتر شورای نگهبان عبور نکنند. در همین خصوص فعالان سیاسی در گفت‌وگو با فرارو گفتند:

محمد توسلی(عضو شورای مرکزی و رئیس دفتر سیاسی نهضت آزادی): در این سناریو مناظره ها بیشتر حالت دو قطبی روحانی- جهانگیری و رئیسی – قالیباف پیدا خواهد کرد و موجب حضور بیشتر مردم در انتخابات خواهد شد و اگر انتخابات بدون حاشیه برگزار شود روحانی در مجموع برنده انتخابات خواهد بود.

حمیدرضا ترقی(عضو حزب موتلفه اسلامی):در چنین شرایطی قطعا آقای روحانی از مناظره طفره خواهند رفت و آقای رئیسی هم به لحاظ اخلاقی سعی می کنند به صورت اثباتی مناظره کنند نه تخریبی. اما نقش آقایان قالیباف و جهانگیری در اینجا متفاوت است. زیرا به طور کل آقای قالیباف برای حمله وارد انتخابات شده است و جهانگیری به منظور دفاع. بنابراین حضور این دو به خصوص آقای قالیباف می تولند تاثیر زیادی در نتیجه داشته باشد.

حسین کنعانی مقدم(عضو حزب سبز ایران): در این احتمال به عقیده من همه مسائل میان آقایان جهانگیری و قالیباف خواهد بود و نه روحانی و نه رئیسی درگیر نمی‌شوند. حضور آقایان هاشمی و میرسلیم هم تاثیر چندانی در نتیجه ندارد زیرا حضور میرسلیم که صرفا برای بیان دیدگاه های حزبی است و آقای هاشمی صرفا برای این در انتخابات نام نویسی کرده اند که مشخص کند مرحوم هاشمی تاکید بر حمایت از روحانی داشته است. در این حالت پیروز میدان آقای روحانی خواهد بود.

علی محمد نمازی(عضو ارشد حزب کارگزاران): در چنین حالتی هر دو جریان سیاسی با یکدیگر برابر خواهند بود و قالیباف و رئیسی تلاش می کنند نقطه ضعف‌های دولت را برجسته کنند و خود را به عنوان یک چهره منتقد معرفی کنند. در میان مردم هم همیشه چهره های منتقد بیشتر مورد توجه بوده اند. اما با این‌حال آقای روحانی و آقای جهانگیری قطعا برای این مسئله برنامه ریزی کرده اند و آمادگی کامل را دارند.

سناریو دوم: رقابت دوباره قالیباف و روحانی

حضور شهردار تهران در انتخابات ریاست جمهوری تحلیل‌های بسیاری به همراه داشته است. برخی بر این باورند که وی نه آمده است که پیروز شود و نه قرار است که بماند. او صرفا برای حمایت از رئیسی در مناظره ها و همچنین جبران مناظرهای سال ۹۲ آمده است تا با روحانی تسویه حساب کند. اما یک عده دیگر معتقدند که حضور قالیباف در انتخابات برای شرایط خاص در نظر گرفته شده است. به این معنی که اصولگرایان همچنان درباره رئیسی شک و تردیدهایی دارد که شاید تا زمان رای گیری نتواند مورد اقبال عمومی قرار گیرد و در چنین شرایطی قالیباف جایگزین وی شود و تولیت آستان قدس به نفع آقای شهردار کنارگیری کند.

درباره این سناریو تحلیل‌ها به شرح زیر است:

توسلی: در این سناریو نیز مشابه حالت قبل مناظره ها بیشتر حالت دو قطبی خواهد داشت و موجب حضور بیشتر مردم در انتخابات خواهد شد و اگر انتخابات بدون حاشیه برگزار شود باز در مجموع روحانی برنده خواهد بود.

کنعانی مقدم: این حالت در صورتی اتفاق می‌افتد که در نظر سنجی ها روند مناظره‌ها آقای رئیسی مورد استقبال قرار نگیرند. قطعا در چنین حالتی هم اصولگرایان از کاندیدای نهایی یعنی قالیباف حمایت خواهند کرد اما اینجا حضور میرسلیم به ضرر اصولگرایان خواهد بود. در این شرایط هم البته اصولگرایان پیروز نمی شوند.

سناریوی سوم و رقابت جنجالی و سه ضلعی

با وجود اینکه صحبت‌ها و احتمال درباره ردصلاحیت احمدی نژاد و بقایی بسیار زیاد است، اما همچنان تائید صلاحیت آنها ممکن است. بنابراین در این حالت شرایط به مراتب متفاوت خواهد شد. زیرا اولا حضور احمدی نژاد میزان رای جریان اصولگرایی را کاهش می دهد. چراکه هر دو در برخی نقاط سبد رای مشترک دارند. ثانیا شرایط در مناظره‌ها نیز متفاوت خواهد بود. چراکه احمدی‌نژاد آمده است تا از عملکرد ۸ساله خود دفاع کند و حسن روحانی تاکید دارد که بخش عمده مشکلات فعلی به واسطه عملکرد ضعیف وی به وجود آمده است. بنابراین چالش میان این دو به مراتب بیشتر از باقی کاندیداها خواهد بود. واکنش و تحلیل فعالان سیاسی در این خصوص جالب توجه است:

توسلی: اگر چه احتمال تایید صلاحیت احمدی نژاد بسیار کم است اما در این سناریو مناظره ها سه قطبی و موجب حضور بیشتر مردم در انتخابات خواهد شد و اگر انتخابات بدون حاشیه برگزار شود برنده انتخابات روحانی خواهد بود.

ترقی: در چنین حالتی درگیری میان آقایان جهانگیری، احمدی‌نژاد و قالیباف خواهد بود و آقایان روحانی و رئیسی وارد نزاع های انتخاباتی نمی شوند.

کنعانی مقدم: درست است که فرض محال محال نیست اما هرکدام هم تائید شوند با توجه عملکردشان در ذهن مردم ردصلاحیت شده‌اند. ولی با این حال با توجه به سبد رای احمدی نژاد این امر به نفع روحانی خواهد بود. ضمن اینکه رای ضد انقلاب ها هم به نوعی برای آقای احمدی نژاد است.

نمازی: ما هم اتفاقا بسیار امیدواریم که چنین حالتی اتفاق بیافتد آقای احمدی نژاد در انتخابات حضور داشته باشد. اینگونه مناظره‌های داغی را شاهد خواهیم بود.

مهدی آیتی(نماینده ادوار مجلس): در این شرایط آرا قطعا تقسیم خواهد شد و بخشی از آرای خاکستری هم به سمت آقای احمدی نژاد خواهد رفت و دو مرحله‌ای خواهد شد. لذا به نظر من حضور وی برخلاف دیدگاه برخی، به ضرر آقای روحانی خواهد بود.

سناریوی چهارم و رد صلاحیت روحانی

قطعا جایگاه نخست احتمالات عجیب تعلق می‌گیرد به این سناریو که روحانی و احمدی نژاد هر دو رد صلاحیت شوند. البته تقریبا از چندین ماه قبل جریان اصولگرا تلاش داشتند تا این مسئله را میان افکار عمومی منتشر کنند که احتمال ردصلاحیت روحانی وجود دارد حتی سخنگوی شورای نگهبان هم نه تنها تکذیب نمی کرد بلکه با صحبت های خود تا حدودی مهر تائید بر آن می‌زد و می گفت بعید نیست یک رئیس جمهور برای دور دوم تائید صلاحیت نشود.

با این‌حال بعد از مدتی جو آرام شد و دیگر کسی این مسئله را مطرح نکرد. اما حالا با آغاز بررسی صلاحیت کاندیداها بار دیگر این مسئله در خروجی رسانه های اصولگرا قرار گرفت و حتی تحلیلشان این است که حضور جهانگیری برای چنین شرایطی، انجام شده است. در این باره تحلیلگران معتقدند:

توسلی: در این سناریو انتخابات با شوک شدیدی روبرو خواهد شد و حضور مردم در انتخابات کاهش چشمگیر پیدا خواهد کرد و پیامد چنین سناریو برنامه ریزی شده که اگر با کناره گیری جهانگیری مواجه شود؛ برنده تیم رئیسی یا قالیباف خواهند بود.

ترقی: من این احتمال را بعید نمی دانم. زیرا حضور آقای جهانگیری می تواند به دلیل همین احتمال باشد.

کنعانی مقدم: در این حالت انتخابات میان قالیباف و جهانگیری خواهد بود ولی آقای جهانگیری پیروز میدان خواهد بود زیرا آرای خاکستری و مخالفان اصولگرا که صرفا برای شکست اصولگرایان در انتخابات حضور دارند، به جهانگیری رای خواهند داد.

(کنعانی مقدم همچنین به نکته جالبی اشاره کرد و گفت: اصولگرایان کم توقع هستند. آنها می دانند شکست می خورند اما همین که با رای مناسب(مثلا ۴۰%) شکست بخورند برای آنها پیروزی است و می توانند برای دور بعد امیدوار باشند. البته لازمه این امر، اجماع بر روی یک کاندیدا و ارائه گفتمان جدید است. در چنین شرایطی انتخابات به دور دوم خواهد رفت و احتمال پیروزی وجود دارد.)